جراحی پروستات یا پروستاتکتومی چگونه است؟

جراحی برداشتن پروستات (پروستاتکتومی) به روش‌های مختلف برای برداشتن بخشی از غده پروستات یا تمام آن انجام می‌شود. غده پروستات در لگن مردان، زیر مثانه قرار دارد. پروستات میزراه را در میان گرفته است که ادرار را از مثانه به آلت تناسلی منتقل می‌کند.

جراحی برداشتن پروستات چیست؟

برداشتن پروستات عمل جراحی است که از طریق آن کل پروستات یا قسمتی از آن برداشته می‌شود. غده پروستات به اندازه یک گردو بوده که بین مثانه و آلت تناسلی مردان قرار گرفته است.

ممکن است برای درمان سرطان پروستات، بیماری‌های جدی مجاری ادرار یا بزرگ شدن پروستات (هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات) نیاز به انجام عمل پروستات باشد.

انواع پروستاتکتومی

روش‌های مختلفی برای جراحی پروستات وجود دارد، جراح روش مناسب را با توجه به عارضه موجود توصیه می‌کند:

پروستاتکتومی رادیکال

پروستاتکتومی رادیکال عملی است که در آن کل غده پروستات و غدد لنفاوی اطراف آن برداشته می‌شود تا سرطان پروستات موضعی درمان شود. عمل جراحی پروستات رادیکال به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه آنها را توضیح می‌دهیم:

• پروستاتکتومی رادیکال روباتیک: جراح برش‌های کوچکی را در پایین شکم ایجاد می‌کند و غده پروستات را از راه این برش‌ها بیرون می‌آورد. جراح پشت میز فرمان قرار می‌گیرد و عمل را با وسایلی انجام می‌دهد که به دستگاه مکانیکی رایانه‌ای (روبات) متصل است. دستگاه روباتیک واکنش دقیق‌تری را نسبت به حرکت دست جراح ممکن می‌کند.
• پروستاتکتومی رادیکال باز: جراح معمولاً برشی را در پایین شکم ایجاد می‌کند و پروستات را خارج می‌کند. این روش جراحی رتروپوبیک نیز گفته می‌شود.
• پروستاتکتومی رادیکال لاپاروسکوپی: جراح برش‌های کوچکی را در پایین شکم ایجاد می‌کند و وسایل خاصی را از راه این برش‌ها وارد بدن می‌کند تا بتواند پروستات را خارج کند.

عوارض جراحی پروستات رادیکال

پروستاتکتومی رادیکال علاوه بر عوارض متداول مربوط به تمام عمل‌های جراحی، با احتمال بروز عوارض خاص زیر نیز همراه است:

• خونریزی
• عفونت مجاری ادراری
• بی‌اختیاری ادرار
• اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
• آسیب دیدن رکتوم (راست روده): این عارضه نادر است.
• تنگی میزراه یا دهانه مثانه
• تشکیل شدن کیست حاوی لنف (لنفوسل)

بیشتر بخوانیم: بالانیت یا التهاب کلاهک آلت تناسلی چیست؟

پروستاتکتومی ساده

جراحی ساده پروستات معمولاً برای مردانی توصیه می‌شود که از علائم ادراری شدید رنج می‌برند و غده پروستاتشان بسیار بزرگ شده، اما مبتلا به سرطان پروستات نیستند. جراحی ساده پروستات را می‌توان به روش باز یا روباتیک انجام داد. در عمل پروستاتکتومی ساده، برخلاف پروستاتکتومی رادیکال، کل غده پروستات برداشته نمی‌شود و جراح فقط بخشی از پروستات را برمی‌دارد که جریان ادرار را مسدود کرده است.

خطرات و عوارض احتمالی پروستاتکتومی ساده

عوارض پروستاتکتومی ساده باز به شرح زیر است:

• خونریزی
• آسیب دیدن ساختارهای مجاور
• بی‌اختیاری ادرار
• ارگاسم خشک
• اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)
• تنگی میزراه یا دهانه مثانه

دلیل انجام جراحی پروستات

جراحی پروستات عموماً برای درمان سرطان پروستات موضعی انجام می‌شود. جراحی به تنهایی یا همراه با پرتودرمانی، شیمی درمانی و هورمون درمانی انجام می‌شود. در عمل پروستاتکتومی که برای درمان سرطان پروستات انجام می‌شود، جراح کل غده پروستات، کیسه منی (سمینال وزیکول) و بخشی از بافت‌های اطراف شامل غدد لنفاوی را برمی‌دارد. جراحی پروستات برای درمان سرطان پروستات به روش‌های پروستاتکتومی رادیکال باز، پروستاتکتومی رادیکال لاپاروسکوپی و پروستاتکتومی روباتیک رادیکال انجام می‌شود. جراحی ساده پروستات چندان برای درمان سرطان پروستات کاربرد ندارد، اما گاهی برای درمان انسداد میزراه ناشی از بزرگ شدن پروستات انجام می‌شود. در عمل پروستاتکتومی ساده که برای درمان بزرگ شدن پروستات انجام می‌شود، همواره کل پروستات برداشته نمی‌شود. این جراحی علائم ادراری و عوارض ناشی از انسداد جریان ادرار را برطرف می‌کند؛ این علائم به شرح زیر است:

• بی‌اختیاری فوریتی و تکرر ادرار
• دشواری در شروع کردن تخلیه ادرار
• آهسته بودن جریان ادرار و طولانی بودن تخلیه مثانه
• تکرر ادرار در شب (نوکتوری)
• متوقف و شروع شدن جریان ادرار هنگام تخلیه مثانه
• احساس تخلیه نشدن کامل مثانه
• عفونت‌های مجاری ادراری
• ناتوانی در ادرار کردن

بیشتر بخوانیم: پروستات و هر آنچه مردان باید بدانند

قبل از انجام جراحی پروستات

قبل از انجام عمل پروستات، پزشک ممکن است سیستوسکوپی انجام دهد (فرایندی که از طریق آن می‌توان داخل مثانه و مجرای ادرار را مشاهده کرد.) در مورد بیماری‌های که قبلاً به آنها مبتلا بوده‌اید قبل از انجام برداشتن پروستات به پزشک اطلاع دهید.

ممکن است از شما خواسته شود که مصرف برخی داروها مانند آسپیرین، کومادین (وارفارین)، پلاویکس (اکسید گوگرد کلوپیدوگرل)، آدویل (ایبوپروفن) یا آلیو (ناپروکسن) را از چند هفته قبل از انجام عمل قطع کنید.

در صورتی که سیگار می‌کشید به پزشک اطلاع دهید. استعمال دخانیات در فرایند بهبودی پس از عمل پروستات اختلال ایجاد می‌کند. ممکن است به شما گفته شود که از چند ساعت قبل از انجام عمل جراحی از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. شما باید دستورات پزشک را به دقت انجام دهید.

• ممکن است قبل از عمل پروستات و برای پیشگیری از بروز عفونت برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شود.
• ممکن است از شما خواسته شود که از انما استفاده کنید یا قبل از انجام عمل، ملین مصرف کنید.

مراحل عمل جراحی پروستات

جراح بیمار را بیهوش می‌کند یا بی‌حسی نخاعی انجام می‌دهد، چنانچه بی‌حسی نخاعی انتخاب شود، بیمار در طول عمل هوشیار است، اما دردی حس نمی‌کند. البته بی‌حسی نخاعی امروزه به ندرت کاربرد دارد. در بعضی موارد تزریق اینتراتکال نیز علاوه بر بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

• پروستاتکتومی رادیکال روباتیک: جراح پشت میز فرمان در فاصله کمی از بیمار و تخت عمل قرار می‌گیرد و حرکت وسایل جراحی را با استفاده از دو دستگاه کنترل دستی و انگشتی به دقت کنترل می‌کند. میز فرمان تصویری سه بعدی و بزرگ شده از ناحیه جراحی را نمایش می‌دهد، به این ترتیب جراح می‌تواند جزئیات بسیار بیشتری را نسبت به جراحی لاپاروسکوپی قدیمی مشاهده کند. جراح با استفاده از دستگاه روباتیک می‌تواند برش‌های کوچکتر و دقیق‌تری را ایجاد کند، به همین دلیل دوران بهبود بعد از عمل برای برخی بیماران سریع‌تر از جراحی قدیمی باز است. چون روش روباتیک نیز مانند جراحی رتروپوبیک باز آسیبی به عصب‌ها نمی‌زند، کنترل ادرار و توانایی جنسی بیمار را حفظ می‌کند. بیماران معمولاً می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را با رعایت چند پرهیز مختصر، دو تا چهار هفته بعد از جراحی ادامه دهند.
• پروستاتکتومی رادیکال رتروپوبیک استاندارد: جراح برشی را در پایین شکم، از زیر ناف تا بالای استخوان شرمگاهی ایجاد می‌کند. سپس غده پروستات را با احتیاط از رگ‌ها و عصب‌های اطراف جدا می‌کند و آن را همراه با بافت‌های مجاور درمی‌آورد. در نهایت جراح برش را می‌بندد و بخیه می‌زند. خطر آسیب دیدن عصب‌ها در جراحی پروستات رتروپوبیک کمتر از دیگر روش‌های جراحی پروستات است، به همین دلیل مشکلات نعوظ و کنترل مثانه کمتر از بعد از این روش بروز می‌یابد.
• پروستاتکتومی ساده: جراح عمل سیستوسکوپی را بعد از تاثیر کردن داروی بی‌حسی انجام می‌دهد. جراح اسکوپ مجهز به دوربین منعطف و بلندی (سیتوسکوپ) را از راه نوک آلت وارد ناحیه میزراه، مثانه و پروستات می‌کند. سپس لوله‌ای به نام کاتتر فولی را وارد نوک آلت می‌کند و تا مثانه پیش می‌برد. این سوند ادرار را حین عمل تخلیه می‌کند. سپس پزشک برشی را زیر ناف ایجاد می‌کند. برش با توجه به نوع تکنیک انتخابی، از مثانه تا پروستات پیش برده می‌شود. اگر بیمار مشکل مثانه یا فتق داشته باشد، پزشک این مشکلات را نیز حین عمل رفع می‌کند. جراح ابتدا بخشی از پروستات را برمی‌دارد که عامل ایجاد علائم است، سپس یک یا دو لوله تخلیه (درن) را از راه سوراخ‌های ایجاد شده در پوست نزدیک محل جراحی جایگذاری می‌کند. یکی از این لوله‌ها (لوله سوپراپوبیک) مستقیماً وارد مثانه می‌شود و لوله دیگر (درن لگنی) وارد فضایی می‌شود که پروستات قبلاً آنجا قرار داشته است.

بیشتر بخوانیم: التهاب پروستات ؛ بررسی علائم و راه‌های درمان پروستاتیت

نقاهت و بهبودی

• ممکن است پس از انجام عمل جراحی لوله‌هایی برای تخلیه مایعات از بدن به بدن شما وصل شود.
• ممکن است یک کاتتر یا سوند به مثانه شما وصل شود و به مدت چند روز شما از طریق آن، ادرار را دفع کنید.
• برای افزایش راحتی، به شما داروهای مسکن ضد درد داده می‌شود.
• بیشتر مردم پس از انجام عمل پروستات به مدت یک تا چهار روز در بیمارستان بستری می‌شوند.
• مدت زمان بستری شدن شما در بیمارستان به وضعیت شما و نوع عملی که انجام داده‌اید بستگی دارد.
• ممکن است از شما خواسته شود که از کاتتر قرار داده شده در مثانه به مدت 5 تا 10 روز استفاده کنید.
• احتمالاً شما 4 تا 6 هفته پس از انجام عمل برداشتن پروستات می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید.

مراقبت‌های پس از درمان

با این که در اغلب اوقات با انجام عمل پروستات همه سلول‌های سرطانی برداشته می‌شوند اما نباید از مراقبت‌های پس از درمان غافل شد تا در صورت بازگشت دوباره سرطان بتوان آن را به موقع تشخیص داده و تحت درمان قرار داد. مراقبت‌های دوره‌ای پس از انجام عمل پروستاتکتومی عبارتند از:

• معاینات فیزیکی
• آزمایش آنتی ژن مخصوص پروستات (PSA) برای تعیین سطح PSA و اندازه‌گیری سرعت تغییرات در این سطوح
• معاینات دیجیتالی مقعدی
• انجام بیوپسی در صورت لزوم برای مشاهده بافت‌های مشکوک

بیشتر بخوانیم: اسپرم و همه چیز درباره آن

میزان موفقیت درمان

انجام عمل پروستاتکتومی رادیکال معمولاً در درمان سرطان پروستات که هنوز به بیرون از پروستات گسترش نیافته است مؤثر است. به این حالت سرطان موضعی پروستات گفته می‌شود. پس از انجام عمل جراحی، میزان پیشروی سرطان بر اساس میزان گسترش آن تعیین می‌شود. عموماً در صورتی که پس از عمل همه سلول‌های سرطانی با موفقیت برداشته شوند، سطح PSA به صفر می‌رسد. در صورتی که سرطان گسترش یافته باشد ممکن است پس از عمل پروستات باز هم سرطان عود کند.

بیشتر یافته‌های پزشکی در مردان مبتلا به سرطان پروستات نشان می‌دهد که احتمال مرگ مردانی که عمل جراحی برای درمان سرطان پروستات موضعی انجام داده‌اند کمتر از مردانی است که عمل جراحی پروستاتکتومی رادیکال را انجام داده‌اند (پرتو درمانی خارجی). این موضوع به خصوص برای مردان سالمی که سن آنها کمتر از 65 سال است بیشتر صدق می‌کند. مردان بالای 80 سال و مردانی که به بیماری‌های خطرناک و جدی دیگری مبتلا هستند بهتر است عمل پرتودرمانی را انجام دهند. مطالعات نشان می‌دهد که میزان موفقیت عمل و بروز عوارض جانبی بیشتر به مهارت جراح بستگی دارد تا به نوع عمل انجام شده.

بیشتر بخوانیم: وازکتومی، جراحی سرپایی برگشت پذیر یا یک دردسر تمام عیار؟

سوالات متداول

عمل پروستاتکتومی روباتیک برای چه افرادی مناسب است؟

مردانی که مبتلا به سرطان موضعی پروستات هستند، می‌توانند سلامتی خود را با انجام دادن این عمل بازیابند. اکثر بیمارانی که شرایط عمل جراحی باز را دارند، نتایج رضایتبخشی از عمل روباتیک می‌گیرند. کاربردهای این روش بسیار شبیه جراحی باز است.

نرخ موفقیت عمل پروستاتکتومی رادیکال لاپاروسکوپی چقدر است؟

نرخ موفقیت پروستاتکتومی رادیکال لاپاروسکوپی مانند پروستاتکتومی رادیکال باز است، به شرط آن که جراح از مهارت و تجربه بالایی برای انجام دادن این عمل برخوردار باشد. بنابراین برای انجام این عمل به جراحی مراجعه کنید که تجربه انجام  صدها عمل لاپاروسکوپی موفقیت‌آمیز را داشته باشد.

بیماران بعد از عمل پروستکتامومی چه مدت در بیمارستان بستری می‌شوند؟

اکثر بیماران روز بعد از جراحی مرخص می‌شوند. البته زمان ترخیص به مورد خاص هر  بیمار بستگی دارد. حال بیش از 90 درصد بیماران در شب دوم آنقدر بهبود می‌یابد که مرخص شوند.

خونریزی مربوط به عمل لاپاروسکوپی چقدر است؟

بیماران به طور متوسط 150 سی سی خون در این عمل از دست می‌دهند که ضرورت تزریق خون را به شدت کاهش می‌دهد.

جراحی پروستاتکتومی رادیکال چقدر طول می‌کشد؟

عمل جراحی معمولاً سه تا چهار ساعت طول می‌کشد. البته از لحظه آمادگی قبل از عمل تا منتقل شدن به اتاق ریکاوری عموماً پنج تا شش ساعت زمان می‌برد. پس از آن بیماران دو ساعت دیگر در بخش ریکاوری تحت نظر گرفته می‌شوند.